Seria: SDGs w Łukasiewiczu – Innowacje rozwiązują problemy społeczne, gospodarcze i środowiskowe
Seria: SDGs w Łukasiewiczu
Innowacyjność na rzecz zrównoważonego rozwoju. Czym są Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) i jak sektor B+R może je realizować?
Stoimy przed wielkimi wyzwaniami cywilizacyjnymi i rozwojowymi. Polska jako sygnatariusz Agendy 2030 jest zobowiązana do realizowania Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs). Czym są SDGs, jak zostały ustalone ja jest rola i miejsce Sieci Badawczej Łukasiewicz w ich realizowaniu? W jaki sposób innowacje rozwiązują problemy społeczno- gospodarczo-środowiskowe? Na te pytania odpowie seria wywiadów z pracownikami naukowo-badawczymi Łukasiewicza, którą otwiera niniejszy artykuł.
Cele Zrównoważonego Rozwoju
Głównym i globalnym narzędziem modernizacyjnym w zakresie identyfikacji i rozwiązywania wyzwań cywilizacyjno-rozwojowych jest rezolucja „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 2015 roku. Agenda 2030 jest kompleksowym, dalekosiężnym i ambitnym zestawem powszechnych celów i zadań zorientowanych na trwałą transformację (Agenda 2030 2015: 3). Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 składa się z 17 celów (Sustainable Development Goals – SDGs) oraz 169 zadań pozwalających na realizację szczegółową realizację celów. Jest de facto strategią rozwojową dla całego świata.
SDGs stanowią instytucjonalizację wyzwań cywilizacyjnych w perspektywie do 2030 r. w obszarach: społecznym, polityczno-regulacyjnym, środowiskowym i ekonomicznym. Pozwalają realizować ideę zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój definiowany jest jako kompleks trzech wymiarów: postępu społecznego, wzrostu gospodarczego i poszanowania środowiska w taki sposób, aby potrzeby współczesnych pokoleń nie musiałyby być realizowane kosztem przyszłych (Ministerstwo Rozwoju: 2). W swoich zapisach agenda odpowiada pięciu obszarom (tzw. zasada 5P): ludziom (people), planecie (planet), dobrobytowi (prosperity), pokojowi (peace) i partnerstwu (partnership).
Źródło: opracowanie własne.
Poza tym, jak cele są zdefiniowane przez zadania i wskaźniki, należy pamiętać, że to przede wszystkim ogólne kierunki wyznaczające dość szeroki horyzont działań. Dlatego w realizowanie SDGs włączać może się każdy, komu zależy na pozytywnych i zrównoważonych zmianach: społecznych, gospodarczych i środowiskowych.
Agenda 2030 jest glokalna: łączy w sobie aspekty globalne i lokalne. Zidentyfikowane wyzwania mają charakter ogólnoświatowy, ale ich rozwiązywanie delegowane jest na poszczególne państwa. Taka metodyka pozwala na […] uwzględnienie realiów, możliwości i poziomów rozwoju każdego z nich, a także na (realizowanie wyzwań [JG]) z poszanowaniem polityki i priorytetów przyjętych przez poszczególne kraje (Agenda 2030 2015: 4), ponieważ każdy kraj stoi w obliczu różnych wyzwań w dążeniu do
zrównoważonego rozwoju (Agenda 2030 2015: 8), Ponadto dokonuje się redystrybucji i decentralizacji realizowania tak szeroko zakrojonego projektu na poszczególne państwa, które działają w ramach Agendy 2030. Aby realizować zrównoważony rozwój opracowują one krajowe strategie, polityki i plany działania. W ten sposób odpowiedzialność za wdrażanie postanowień Agendy 2030 przekazuje się państwom: uznajemy, że każdy kraj ponosi główną odpowiedzialność za własny rozwój gospodarczy i społeczny (Agenda 2030 2015).
Co było przed Celami Zrównoważonego Rozwoju?
SDGs są kolejnym etapem w ewolucji procesu zarządzania rozwojem. Ich bezpośrednimi poprzednikami są Milenijne Cele Rozwoju (Millenium Development Goals, MDGs), ustawione na lata 2000-2015. W perspektywie pomiędzy MDGs i SDGs istotny jest 2012 rok, kiedy odbyła się Konferencja Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro. Miała ona dwa zasadnicze cele: finalizowanie wdrażania MDGs oraz negocjowanie i ustalanie SDGs. Same MDGs zostały ustanowione na podstawie Międzynarodowych Celów Rozwoju (International Development Goals, IGDs), które stanowiły m.in. rezultaty prac Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz udziału interesariuszy społecznych.
Proces tworzenia i realizowania agendy rozwojowej jest złożony i wymaga zaangażowania szerokiego grona podmiotów, które np.: tworzą założenia, zgłaszają poprawki, dokonują krytyki, finansują realizację agendy czy wreszcie wdrażają ją na lokalnym gruncie. Zmiany semantyczne każdej z generacji celów rozwojowych wskazują na wyraźną zmianę akcentu w definiowaniu roli agendy rozwojowej. Cele zyskiwały po kolei określenia: międzynarodowe, milenijne i zrównoważone. W pierwszym przypadku kluczowa była współpraca, zależności i ład międzynarodowy, w drugim – nastanie nowego tysiąclecia, a co z tym związane, uznanie go za nową szansę dla ludzi. Dopiero w aktualnej, wyraźnie akcentowana jest kwestia zrównoważenia jako czynnika kluczowego dla rozwoju. W przedstawionej perspektywie czasowej, potrzeba było około 20 lat, aby zrównoważone podejście mogło zostać wypracowane i coraz lepiej wdrażane. Patrząc dalej w przeszłość, np. na 1972 r. i raport Klubu Rzymskiego “Granice wzrostu”, podejście zrównoważonego rozwoju zostało zaimplementowane na ścieżce politycznej dopiero po 43 latach od zdiagnozowania konieczności podążania tą ścieżką.
Co zawierają Cele Zrównoważonego Rozwoju?
Agenda 2030 stanowi kontynuację ośmiu Milenijnych Celów Rozwoju. MGDs pozwoliły za zredukowanie skali problemów, które definiowały oraz na rozszerzenie potrzeb rozwojowych w kolejnej agendzie. Agenda 2030 wykorzystuje 10 celów ustanowionych w jej ramach do dalszego realizowania celów sformułowanych na początku milenium.
Ubóstwo, głód, edukacja, równość płci, dobre i bezpieczne życie oraz problemy środowiskowe i klimatyczne są wspólnymi obszarami dla obu agend. Są wyzwaniami w pewien sposób uniwersalnymi, a przede wszystkim trudnymi do rozwiązania w perspektywie 15 lat (biorąc pod uwagę nawet przyjęte wskaźniki i ustalone zadania). Uwidacznia się tu pytanie, czy kiedykolwiek uda nam się jako ludzkości rozwiązać kwestię nierówności, która leży u podłoża wyżej wspomnianych problemów.
Łukasiewicz w realizowaniu Celów Zrównoważonego Rozwoju
Polska jako jeden z sygnatariuszy Agendy 2030 zobowiązała się do jej realizowania. Krajową odpowiedzią na Agendę 2030 oraz związane z nią strategie Unii Europejskiej była np. „Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.)” przyjęta przez Radę Ministrów w 2017 roku. Szczególnym podmiotem, który może wspierać realizowanie Celów Zrównoważonego Rozwoju jest Sieć Badawcza Łukasiewicz. Można wnioskować, że Łukasiewicz wprowadził jakościową zmianę w polski systemie innowacji oraz zwiększył zdolność do realizowania SDGs.
Łukasiewicz jako jeden z kluczowych uczestników publicznego systemu B+R+I (Badania, Rozwój, Innowacje) oraz polskiego systemu innowacji odgrywa strategiczną rolę we wspieraniu realizowania SDGs. Potencjał Łukasiewicza stanowi ponad 4500 pracowników naukowo-badawczych w 28 instytutach badawczych zlokalizowanych w 12 miastach w Polsce. Łukasiewicz jest ważnym podmiotem w debacie publicznej, więc poza prowadzeniem prac badawczo- rozwojowych może wpływać na kierunki rozwoju sytuacji gospodarczo-społecznej. Łukasiewicz może wykorzystywać potencjał wszystkich pracowników i przede wszystkim swój – Sieci Badawczej Łukasiewicz do wspierania realizowania Celów Zrównoważonego Rozwoju.
Ważnymi komponentami pozwalającymi realizować SGDs są nauka, technologia i innowacje (STI – science, technology and innovations). STI z jednej strony, częściowo wygenerowały problemy przed którymi stajemy. Z drugiej zaś pozwalają one opracowywać rozwiązania dla naszych największych problemów. Z tej perspektywy niezwykle istotny jest cel 9: Przemysł, Infrastruktura i Innowacyjność. Łukasiewicz ma szczególne możliwości, aby wspierać realizowanie Celu 9, lecz SDGs funkcjonują w konglomeracie. Oznacza to, że realizowanie jednego co do zasady wpływa na pozostałe. Z racji na szeroki obszar działalności Łukasiewicza i jego strategiczną rolę, może on wspierać realizowanie większości Celów Zrównoważonego Rozwoju.
Jakie cele poza Celem 9: przemysł, infrastruktura i innowacyjność wspierają Sieć Badawcza Łukasiewicz? Na to pytanie odpowie ośmiu przedstawicieli z następujących Instytutów Łukasiewicza:
- Łukasiewicz – Instytut Elektrotechniki
- Łukasiewicz – Instytut Technik Innowacyjnych (EMAG)
- Łukasiewicz – Poznański Instytut Technologiczny (PIT)
- Łukasiewicz – Instytut Techniki i Aparatury Medycznej (ITAM)
- Łukasiewicz – Instytut Chemii Przemysłowej (IChP)
- Łukasiewicz – Instytut Włókiennictwa (IW).
Opowiedzą oni o tym jak: energetyka, informatyka, technologie drewna, technologie budowlane, materiałoznawstwo, rolnictwo, włókiennictwo i technologie recyklingu z Łukasiewicza wspierają realizowanie Celów Zrównoważonego Rozwoju. Na tych przykładach, pracownicy naukowo-badawczy z Łukasiewicza wskażą, dlaczego sektor B+R odgrywa jedną z głównych ról w zrównoważonej transformacji.
Wywiady będą publikowane cyklicznie raz w tygodniu na stronie Łukasiewicz-Centrum Oceny Technologii.
Bibliografia:
Ministerstwo Rozwoju. Agenda 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju – implementacja w Polsce, dostępny: http://www.un.org.pl/files/170/Agenda2030PL_pl-5.pdf Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, dostępny: http://www.unic.un.org.pl/files/164/Agenda%202030_pl_2 016_ostateczna.pdf United Nations Millennium Declaration, dostępny: https://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/Millennium.aspx Ustawa z dnia 21 lutego 2019 roku o Sieci Badawczej Łukasiewicz (Dz. U.z 2019 r. poz. 534 z późn. zm.), dostępny: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU2019000053 4